Boðberi vonar Páll í Gaulverjabæ og frjálslynd, kontextúal guðfræði Síðari grein: Kontextúal guðfræði

Útdráttur

Í þessari grein verður kannað hvort mögulegt sé að líta á guðfræði Páls Sigurðssonar (1839–1887) eins og hún birtist í Helgidaga-prédikunum hans, sem út komu nokkru eftir dauða hans (1894), sem kontextúal guðfræði. Er þetta gert í framhaldi af grein sem birtist í síðasta hefti þessarar ritraðar þar sem sýnt var fram á að hann beri að telja einn fyrsta fulltrúa frjálslyndrar guðfræði hér á landi.
Guðfræðileg heildarsýn Páls einkennist af að hann hafnaði tvíhyggju í öllum myndum, hvort sem um var að ræða manninn sjálfan, samfélagið eða tilveruna í heild. Í hans huga var ekki rétt að greina á milli sálar og líkama mannsins, trúarlegs og veraldlegs sviðs samfélagsins eða efnis og anda þegar um alheiminn var að ræða. Allt var þetta samofið í huga hans. Í þessu efni greindi hann sig bæði frá hefðbundinni vestrænni guðfræði og þeirri „módern-ísku“ hugsun sem ríkjandi var á Vesturlöndum langt fram eftir 20. öld en átti í ýmsu sam-merkt með framsæknum hugmyndum sem ruddu sér til rúms í lok þeirrar aldar og við upp-haf þeirrar 21. Ýmsar áherslur í predikunum Páls sem tíundaðar eru í greininni gera það auk þess að verkum að merkingarbært er að skoða guðfræði hans sem kontextúal guðfræði í almennri merkingu þess orðs þótt þekktustu stefnurnar af því tagi kæmu ekki fram á sjónarsviðið fyrr en á síðari hluta 20. aldar og þá með frelsunarguðfræði í ýmsum myndum.

Abstract
In an earlier article in this journal it was argued that Páll Sigurðsson (1839–1887), who served as a priest at Gaulverjabær from 1880, was one of the first theologians to proclaim liberal theology in Iceland. Thus he started a new period in the theological history of Iceland.
This article indicates that Sigurðsson served at Gaulverjabær in a very difficult period in the history of Iceland. In these years, Iceland’s population decreased considerably due to worsening climate and migration to America. In his sermons, however, Sigurðsson was looking forward to the future and proclaiming to his congregation both spiritual, physical and social progress. The kingdom of God was an important theme in the sermons and Sigurðsson proclaimed its coming as a social and religious reality. His theology can therefore be regarded as a contextual theology.
In the article it is stated that Páll Sigurðsson played an important role to individualize and modernize the theology of the national church of Iceland.