Árstíðasögur, fjarlæg sögusvið: framandi landslag í The Christmas Books og Stories (1843–1867)

Útdráttur

Nútímalesendur enskra bókmennta hneigjast til að líta á einn mikinn rithöfund sem fulltrúa heimsborgarinnar Lundúna: Charles Dickens. Frá árinu 1840 fékk Dickens hins vegar æ meiri áhuga á útlöndum og sögustöðum fjarri Lundúnum: fyrst þegar hann ferðaðist til Bandaríkjanna og Ítalíu og síðar þegar synir hans komust til þroska og gátu lagt Stóra-Bretlandi lið í málefnum heimsveldisins. Upp­hafið var Jóla­bæk­urnar (1843–48) og þróunin hélt áfram með síðari bók­um sem eru þekktar undir nafninu Jólasögur; í sögum sínum nýtti Dickens sér stundum bakgrunn sem tengd­ist hvorki borg­um né Englandi sérstaklega í því skyni að ljá sögusviðinu yfirbragð hins ókunna og jafnvel fram­and­lega. Þetta kom m.a. fram í samstarfi hans við Wilkie Collins, The Perils of Certain English Prisoners (Household Words, 1857) og No Thoroughfare (All the Year Round, 1867). Kannski endurspegla þessir erlendu sögustaðir frá árinu 1857 og síðar þær áhyggjur sem Charles Dickens hafði af sínum eigin fimm „sonum heimsveldisins“ – Walter, Francis, Alfred, Sydney og Edward (tveir þeirra létust í her­þjón­ustu á Ind­landi, enn á þrítugsaldri). Þar að auki skóku ytri pólitískir, félags­legir og hernaðarlegir atburðir um miðja 19. öld trú Englendinga á eigin getu til að stjórna víð­áttu­miklu heims­veldi og hafa betur í samkeppninni við önnur vold­ug Evrópu­­ríki, t.d. Krímstríðið og Sepoy-uppreisnin; þetta endur­­speglast í „jólasögunum“ sem ritaðar voru fyrir mjög breiðan lesendahóp, fólk sem las Household Words og All the Year Round. Í myndskreyttum útgáfum (sem að sjálf­sögðu endurspegla ekki endilega upphaflegar fyrir­ætlanir höf­undar) var síðar lögð áhersla á sögusvið í fjarlægum lönd­­um; ýmist bæta þær við söguefni Dickens eða ðlaga jóla­­söguformið að þörfum lesenda á síðasta þriðjungi nítjándu aldar í Englandi og Ameríku.

Lykilorð: synir Charles Dickens, Sepoy-uppreisnin, Krím­stríð­ið, jólabækur, jólasögur