Að varðveita heiminn: Hannah Arendt og menntakrísan

Útdráttur

Í þessari grein kem ég til með að spreyta mig á spurningu sem Jón Torfi Jónasson hefur lagt sérstaka áherslu á í starfi sínu og framlagi til menntaumræðu og rannsókna. Spurningin snýr að hlutverki menntunar og skólastarfs í síbreytilegum heimi. Til þess styðst ég að mestu við greinina „The Crisis in Education“ sem fjallar um stöðu menntamála í Bandaríkjunum á sjötta áratug síðustu aldar en greinina skrifaði pólitíski hugsuðurinn Hannah Arendt árið 1954. Með því að leita í smiðju Arendt tek ég einnig alvarlega það sem Jón Torfi sagði nýlega (og hefur rætt áður) að á sama tíma og mikilvægt er að hugsa hlutina alveg upp á nýtt er líka gott að rifja upp gamlar og góðar hugmyndir (Jón Torfi Jónasson, 2020). Þessu hefði Arendt eflaust verið sammála enda lagði hún áherslu á að hver hugsun væri, strangt til tekið, ákveðið endurlit (e. „every thought is, strictly speaking, an afterthought,“ Arendt, 1978, bls. 78) eða augnablik sem krefst þess að við stöldrum við og setjum hlutina í samhengi – einmitt til að geta hugsað þá upp á nýtt. Hér er ekki um þýðingu eða greiningu (svo sem þemagreiningu) á texta Arendt að ræða heldur fjalla ég, á nokkuð persónulegan hátt, um nokkrar af lykilhugmyndum hennar sem tengjast tilgangi menntunar og skólastarfs. Þar á meðal hvað felst í hugmyndinni að varðveita heiminn, að tilheyra samfélagi og að bregðast við krísu. Þá máta ég einnig hugmyndir hennar við nýlegri stefnur og strauma sem snúa að menntun til hnattrænnar borgaravitundar (e. global citizenship education) og birtast skýrt í nýlegri stefnumótun á alþjóðlegum vettvangi, svo sem í menntastefnu UNESCO og sem hluti af Heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna.