sköpun, list- og verkgreinar, skapandi kennsluhættir, starfskenning, umgerð, atbeini, starfendarannsókn
Útdráttur
Mikilvægi skapandi hugsunar og getu til skapandi athafna kemur skýrt fram í ákalli samtímans eftir nýsköpun og eru skapandi atvinnugreinar taldar vera mikilvægar í nútíma atvinnulífi. Samtíminn kallar sömuleiðis á sjálfbæra þróun sem krefst hæfni til skapandi hugsunar og aðgerða til að geta leyst vandamál og komið til móts við margvíslegar og flóknar þarfir heimsins. Menntastefna íslenskra yfirvalda frá 2011 byggir á sex grunnþáttum sem leggja skal til grundvallar allri grunnmenntun frá leikskóla til framhaldsskóla og einn þeirra er sköpun. Hér er sagt frá starfendarannsókn átta list- og verkgreinakennara á grunn-, framhalds- og háskólaskólastigi í samstarfi við háskólakennara sem stýrði rannsókninni. Þátttakendur gerðu úttekt á kennslu sinni og kennsluháttum og greindu hvernig þeir unnu að því að efla hinn skapandi þátt í námi nemenda sinna. Gögnum var safnað á tímabilinu desember 2016 til nóvember 2018. Helstu gögn voru dagbókarfærslur um starfið, samráðs- og ígrundunarfundir, náms- og kennslugögn, viðtöl, safnmyndir (e. collage) og afurðir greiningaræfinga. Fyrstnefndi höfundur greinarinnar vann úr gögnunum sem allir höfðu sameiginlegan aðgang að og sá síðarnefndi var rýnivinur og tók þát í hluta rannsóknarvinnunnar. Við greiningu gagna var beitt nálgun frásagnarrýni og niðurstöðurnar settar fram sem rýnisögur. Niðurstöðum var skipað í tvo meginflokka: 1. Að móta menningu skapandi náms og 2. Starfskenning og fagmennska. Nokkur þemu voru greind í hvorum flokki og eru þau kynnt með dæmum úr gögnunum sem rýnisögur kennaranna. Sú menning sem kennararnir leituðust við að móta einkenndist meðal annars af því að kenna grunnvinnubrögð í bland við frelsi og sköpun, góðar kveikjur, tilraunir og skapandi samtöl. Með þátttöku í þessari rannsókn á eigin starfi sýndu kennararnir fagmennsku og metnað fyrir hönd sinnar greinar og kennarastarfsins. Þeir sýndu hvernig hægt er að vinna hefðbundin verkefni eins og „ríkisbangsann“ á skapandi hátt um leið og þess er gætt að uppfylla kröfur aðalnámskrár.
Um höfund (biographies)
Svanborg R. Jónsdóttir
Svanborg Rannveig Jónsdóttir (svanjons@hi.is) er prófessor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hún lauk B.Ed.-prófi frá Kennaraháskóla Íslands 1978 með íslensku og dönsku sem aðalgreinar. Hún lauk M.A.-prófi í uppeldis- og menntunarfræðum frá Háskóla Íslands 2005 með áherslu á nýsköpunarmennt. Árið 2011 lauk hún doktorsnámi frá Menntavísindasviði Háskóla Íslands og er titill doktorsritgerðar hennar The location of innovation education in Icelandic compulsory schools. Rannsóknir hennar snúast um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt, námskrárfræði, skapandi skólastarf, breytingastarf og starfstengda sjálfsrýni í kennaramenntun.
Hafdís Guðjónsdóttir
Hafdís Guðjónsdóttir (hafdgud@hi.is) er prófessor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Áður en hún hóf störf þar kenndi hún í 26 ár við grunnskóla og sinnti bæði bekkjar- og sérkennslu. Rannsóknir hennar byggjast aðallega á eigindlegum rannsóknum, starfstengdri sjálfsrýni og starfendarannsóknum. Í rannsóknum sínum leggur hún áherslu á menntun án aðgreiningar, fjölmenningarlega kennslu, kennslufræði, starfsþróun kennara og fagmennsku, en einnig á kennaramenntun og þróun kennaramenntunarkennara.
